Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich sezon 2
Zapraszamy na nasza nową stronę internetową:
www.roweryzabytkowe.pl
Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich ||
Odcinek 1: Józef Trojok
Bohaterem odcinka jest Józef Trojok (1890-1972)
Dowódca w trakcie I, II i III powstania śląskiego, poseł na Sejm Śląski, prezes Związku Powstańców Śląskich na powiat świętochłowicki. Swoje życie związał z Chropaczowem, obecnie dzielnicą Świętochłowic. W trakcie I wojny światowej został przymusowo wcielony do armii pruskiej. Po powrocie z frontu wraz z Wiktorem Wiechaczkiem organizuje w rodzinnym stronach struktury Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i jest jednym z głównych dowódców I powstania śląskiego w Chropaczowie. W II i III powstaniu dowodził kompanią chropaczowską, m.in. w zwycięskiej potyczce o Chorzów w 1921 roku. Po powstaniach aktywnie uczestniczył w tworzeniu zrębów polskiej administracji na Śląsku. Był posłem na Sejm Śląski i przewodniczył świętochłowickim strukturom Związku Powstańców Śląskich. W czasie II wojny światowej organizował obronę Świętochłowic, w której uczestniczy również jego syn Karol. Razem przedostają się do Lwowa, skąd Karol Trojok trafia do Francji i walczy w szeregach 1 Dywizji Grenadierów gen. Bolesława Ducha. W latach 1945-1948 Józef Trojok pełni urząd burmistrza Kędzierzyna, później wraca do rodzinnego Chropaczowa. Umiera w 1972 roku.
Odcinek 2: Józef Dworaczek
Bohaterem odcinka jest Józef Dworaczek (1897-1987)
Uczestnik powstania wielkopolskiego i trzech powstań śląskich, w czasie plebiscytowym twórca niezależnej linii telefonicznego do Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu oraz członek ochrony Bronisława Hagera – komisarza plebiscytowego na powiat zabrski. Po powstaniach musiał uchodzić z rodzinnego Zabrza, osiedlił się w Katowicach, a później w Chorzowie. W czasie II wojny światowej ścigany przez Niemców, wielokrotnie cudem unika obławie. Działa w AK. Wielokrotnie zmienia miejsce pobytu w Krakowie, w którym się ukrywa. Udaje mu się przetrwać wojnę i dożyć w zdrowiu wieku 90 lat.
Odcinek 3: Piotr Gwóźdź
Bohaterem odcinka jest Piotr Gwóźdź (1895-1983)
Członek POW G.Śl. w Radzionkowie, uczestnik trzech powstań śląskich. W III powstaniu walczył o Tarnowskie Góry, Tworóg, Zębowice i Dobrodzień. Po powstaniach był członkiem Związku Powstańców Śląskich oraz Związku Zachodniego. W trakcie II wojny światowej stale ścigany przez Gestapo, wielokrotnie zmienia miejsce pobytu i wstępuje do ruchu oporu, gdzie angażuje się w zdobywanie materiałów wybuchowych.
Odcinek 4: Józef Króliczek
Bohaterem odcinka jest Józef Króliczek (1892-1945)
W młodości przez 8 lat służył w niemieckiej marynarce wojennej. W trakcie I wojny światowej brał m.in. udział w największej bitwie morskiej – Bitwie Jutlandzkiej. Po powrocie z wojny angażuje się w przygotowanie powstań śląskich na terenie rodzinnego Orzegowa. W okresie międzywojennym przenosi się do Gdyni, a w 1935 roku powraca na Śląsk. W trakcie II wojny światowej jest stale obserwowany przez Gestapo. Aresztowany 18 grudnia 1940 roku w Katowicach i osadzony w więzieniu w Brzegu. Trafia do KL Auschwitz, a następnie do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, gdzie umiera w marcu 1945 roku.
Odcinek 5: Jan Emil Stanek
Bohaterem odcinka jest Jan Emil Stanek (1895-1961)
Jak pisał w swoich wspomnieniach pochodził „z rdzennych Górnoślązaków, którzy zaprawiali go w miłości Boga i Ojczyzny, w bezgranicznym poświęceniu dla jej dobra i przywiązania do swych bliźnich”. Pierwszą próbę charakteru przeżył w wieku 12 lat, gdy został postrzelony przez rosyjską straż graniczną w trakcie przemytu broni dla powstańców w Królestwie Polskim. Od 1908 roku aktywnie uczestniczył w działalności TG „Sokół”. W trakcie I wojny światowej przymusowo wcielony do armii pruskiej, uczestniczył m. in. w bitwie pod Sommą. W trakcie wojny szerzył polskie wartości narodowe wśród Górnoślązaków. W 1919 roku uczestniczył w formowaniu POW G. Śl., werbował także ochotników do polskiej armii. Podczas I powstania kierował kompanią siemianowicką i wydał rozkaz do rozpoczęcia powstania na tych terenach. Zajmował się również organizowaniem broni i ochroną polskich manifestacji w okresie plebiscytowym. W trakcie II powstania jako pierwszy wyruszył ze swoimi oddziałami do walki. W III powstaniu uczestniczył w układaniu planów operacyjnych i organizowaniu kursów łączności. Pod koniec walk objął dowództwo Grupy „Środek” dla powiatów: katowickiego, bytomskiego, zabrskiego i gliwicko-toszeckiego. W międzywojniu działał w NChZP, ZPŚl oraz wspomagał weteranów powstań śląskich. Po upadku kampanii wrześniowej 1939 podjął działalność konspiracyjną, pełniąc m. in. funkcję komendanta Śląskiego Legionu Armii Krajowej. Aresztowany w grudniu 1941 roku, skazany na śmierć i osadzony kolejno w obozach: Mysłowice I, Gross-Rosen i Sachsenhausen, gdzie wykonywano na nim eksperymenty medyczne. Cudem przeżył. W trakcie wyzwolenia obozu przez żołnierzy amerykańskich ważył jedynie 34 kg. Po wojnie nadal prowadził działalność narodową, wielokrotnie aresztowany przez UB. Zmarł w zapomnieniu w czerwcu 1961 roku.
Odcinek 6: Sylwester Leśniok
Bohaterem odcinka jest Sylwester Leśniok (1894-1945)
Urodził się w 1894 roku w Szombierkach. W młodości wyjechał za pracą do Francji, gdzie wstąpił do armii Hallera. Po powrocie na Śląsk angażuje się w działalność POW Górnego Śląska i wraz z dwoma szwagrami walczy w powstaniach śląskich. W jego mieszkaniu znajduje się sztab powstańców z Orzegowa. W momencie wybuchu II wojny światowej musi uchodzić ze Śląska, ukrywa się pod fałszywym nazwiskiem w Krakowie. Jego żona jest wielokrotnie przesłuchiwana przez Gestapo. Ostatecznie zostaje aresztowany i osadzony w więzieniu przy Montelupich. Następnie trafia do KL Auschwitz, skąd zostaje przewieziony do Mauthausen-Gusen.
Umiera w maju 1945 roku, na kilka dni przed wyzwoleniem obozu.
Odcinek 7: Walenty Fojkis
Bohaterem odcinka jest Walenty Fojkis (1895-1950)
Wybitny dowódca w trakcie III powstania śląskiego, poseł na Sejm Śląski, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W 1913 roku jako maturzysta podjął pracę w kancelarii adwokackiej działacza narodowego dra Zygmunta Seydy, za jego namowami wstąpił do TG „Sokół”. Tak zaczęła się jego kariera w polskich organizacjach. W trakcie II wojny światowej został ranny w bitwie pod Lens. W trakcie rekonwalescencji nawiązał kontakt z POW G. Śl., szybko objął dowództwo okręgu bytomsko-tarnogórskiego. Zasłynął jako bezkompromisowy dowódca. W 1920 roku był pierwszym wyruszył ze swoim oddziałem do walk II powstania. Od XII 1920 do IV 1921 pełnił funkcję komendanta POW G. Śl. w powiecie katowickim. W III powstaniu kierował jedną z najważniejszych formacji uczestniczących w tej zrywie (1. Pułk im. J. Piłsudskiego), odznaczający się w walkach o Przystań Kozielską, Kędzierzyn i Kłodnicę. W okresie międzywojennym jeden z inicjatorów powołania Związku Byłych Powstańców, chadecki poseł na Sejm Śląski, naczelnik gminy Michałkowice. Uczestniczył w kampanii wrześniowej, przedostał się przez Rumunię do Francji, a potem do Anglii. Pełnił służbę w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. Zmarł w 1950 roku w Edynburgu
Odcinek 8: Konstanty Wolny
Bohaterem odcinka jest Konstanty Wolny (1877-1940)
Jeden z najważniejszych działaczy narodowych na Górnym Śląsku, pierwszy marszałek Sejmu Śląskiego oraz współtwórca Statutu Organicznego Województwa Śląskiego. Urodził się w rodzinie Wawrzyńca i Ludwiny z domu Jarczyk. Po śmierci matki rodzina przeniosła się do Zawodzia koło Katowic, gdzie Wawrzyniec podjął pracę jako kowal w hucie Baildon. Konstanty ukończył tam szkołę powszechną i średnią, gdzie poznał Wojciecha Korfantego, z którym włączył się w działalność propolską. W trakcie studiów działał w zakazanym przez pruskie władze Towarzystwie Akademików Górnoślązaków. Po ukończeniu pracował jako adwokat na Górnym Śląsku. Współtworzył Stronnictwo Polskie na Śląsku, które założył wraz z Korfantym i Adamem Napieralskim, później aktywnie uczestniczył w tworzeniu Chrześcijańskiej Demokracji. Od 1918 działał w Naczelnej Radzie Ludowej, przeniesionej później z powodu grożących aresztowań, z Bytomia do Sosnowca. Po powrocie do Bytomia został jednym z zastępców komisarza sekretariatu plebiscytowego. Od 10 stycznia 1919 roku pełnił funkcję pierwszego prezesa Śląskiej Dzielnicy Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Wolny przewodniczył Komisji Samorządowej, która opracowała Statut Organiczny Województwa Śląskiego, uczestniczył również w przygotowaniu konwencji genewskiej o Górnym Śląsku, na mocy której nastąpił powrót części tych terenów do państwa polskiego. W latach 1922-1935 pełnił funkcję marszałka Sejmu Śląskiego. Zainicjował także wiele przedsięwzięć społecznych i kulturalnych, m.in. założenie Biblioteki Śląskiej. Zmarł we Lwowie w 1940 r.