Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich sezon 2
Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich |
Odcinek 1: Jan Lortz
Odcinek 2: Piotr Urbańczyk
Bohaterem odcinka jest Piotr Urbańczyk (1891-1940)
Powstaniec śląski i oficer Policji Województwa Śląskiego, ofiara Zbrodni Katyńskiej. Urodził się w Radzionkowie w rodzinie górniczej. W czasie nauki wstępuje do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Bytomiu. Przez swoją działalność w organizacjach polskich nie zostaje przyjęty na Wydział Prawa Śląskiego Uniwersytetu im. Fryderyka Wilhelma we Wrocławiu. W I wojnie światowej walczy na froncie wschodnim i zachodnim (dwukrotnie ranny). Po wojnie kontynuuje patriotyczną działalność. W 1919 r. współtworzy Naczelną Radę Ludową oraz Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska w powiecie tarnogórskim. W czasie I powstania śląskiego jako dowódca w Kozłowej Górze i Orzechu prowadzi atak na posterunek policyjny oraz siedzibę Grenzschutzu w Orzechu. W II powstaniu dowodzi w walkach o Nakło, a jego podkomendni zdobywają przekształcony na niemieckie koszary pałac Donnersmarcków. W III powstanie w randze podporucznika zostaje skierowany do sztabu grupy opolskiej. W czerwcu 1922 roku, jak spora grupa powstańców, wstępuje do Policji Województwa Śląskiego. Pełni m. in. funkcje komendanta II Komisariatu w Katowicach (1925-28), zastępcy Powiatowego Komendanta Policji Woj. Śląskiego w Katowicach (1928-29 i po 1938), Powiatowego Komendanta Policji Woj. Śląskiego w Lublińcu oraz w Świętochłowicach. Zasłużył się w walkach kampanii wrześniowej. 18 września 1939 r. zostaje złapany przez NKWD, a następnie osadzony w Ostaszkowie. W 1940 roku zamordowany przez NKWD w Twerze (ówczesny Kalinin), spoczywa na cmentarzu w Miednoje.
Odcinek 3: Józef Kałdonek
Bohaterem odcinka jest Józef Kałdonek (1885-1954)
Naczelnik TG „Sokół” w powiecie bytomskim, powstaniec, poseł w I Sejmie Śląskim, organizator czytelni ludowych, działacz chadecki. Zmarł w zapomnieniu w okresie PRL.
Odcinek 4: Józef Szreter
Bohaterem odcinka jest Józef Szreter
Uczestnik trzech powstań śląskich. Po I powstaniu zmuszony do ucieczki z rodzinnych Piekar Śląskich. W 1921 r. walczył pod Górą św. Anny w pułku Stanisława Mastalerza. W międzywojniu aktywnie uczestniczy w sypaniu Kopca Wyzwolenia. O tamtych wydarzeniach opowiada jego syn, Henryk Szreter – jeden z ostatnich żyjących naocznych świadków budowy tego pomnika.
Odcinek 5: Piotr Niedurny
Bohaterem odcinka jest Piotr Niedurny (1880-1920)
Polski działacz niepodległościowy zakatowany przez niemiecki Grenzschutz. Pogrzeb Niedurnego był jednym z największych wydarzeń w 1920 roku. Jak podają źródła: „Pogrzeb stał się wielką manifestacją polską. W niektórych miejscowościach pociągi nie mogły zabrać wszystkich ze stacji, tak tłumnie jechali oddać mu ostatnią posługę.
Zebrało się ok. 30 tys. ludzi.”
Odcinek 6: Jan Lampka
Bohaterem odcinka jest Jan Lampka (1899-1940)
Uczestnik trzech powstań śląskich, funkcjonariusz Policji Górnego Śląska, a po przyłączenie części Górnego Śląska do Polski w 1922 r. – Policji Województwa Śląskiego. W czasie II wojny światowej został zatrzymany przez NKWD i osadzony w obozie jenieckim w Ostaszkowie.
Zamordowany 20 kwietnia 1940 roku w Kalininie i pochowany w dołach Miednoje.
Odcinek 7: Euzebiusz Kempa
Bohaterem odcinka jest Euzebiusz Kempa (1890-1970)
W 1921 r. początkowo dowodził kompanią w pułku Stanisława Mastalerza, później pełnił funkcję oficera w II Oddziale Ekspozytury Grupy „Środek”. Jego syn Konstanty zaangażował się w działalność konspiracyjną. To on otrzymał rozkaz zlikwidowania Heleny Matheanki („Krwawej Julki”), tropił też agenta Gestapo Dembowicza ps. „Radom”.
Skazany na karę śmierci i powieszony w KL Auschwitz.
Odcinek 8: Karol Gajdzik
Bohaterem odcinka jest Karol Gajdzik (1883-1955)
Naczelnik TG „Sokół” w Przełajce, powstaniec śląski, poseł na Sejm Śląski IV kadencji. Gajdzik uznawany był za jednego z najważniejszych dowódców walk III powstania. Dowodził wówczas 4 pułkiem powstańczym w „Grupie Wschód”, który przyczynił się do zdobycia okręgu przemysłowego oraz odznaczył się w bitwach o Kędzierzyn i Cisową. Jak wspominają jego biografowie, Karol Gajdzik „prowadził nerwowy tryb życia; najpierw rewizje, nieustająca groźba aresztowania przez Niemców i możliwość dekonspiracji, później jako dowódca Wojsk Powstańczych ciągle borykał się z brakiem pieniędzy na wojsko i spierał się ze służbami kwatermistrzowskimi o buty, ubrania i żywność dla żołnierzy”. Walczył w kampanii wrześniowej. Został aresztowany i dotkliwie pobity przez Gestapo, następnie osadzony w KL Buchenwald. Życie zawdzięcza swoim podkomendnym z czasów powstań, którzy wyprowadzili go w momencie wyzwolenia obozu.